Tepper!

"Du finn ikkje maken til kvalitet som denne ulla!"
Wilfried held opp ein kvit og ein svart "bol" for å demonstrera. 


Sauene her oppe i fjella er svært hardføre, som naturen sjølv. Det er også den einaste rasen med kolsvart ull, ikkje brun-svart som på andre "svarte" sauer. 

Wilfried viser fram svart og kvit ull frå hardfør
sauerase. "Dei har den veste ulla for teppene!"
konstanterer han. Han veit kva han snakkar om.

Prosessen frå klypping av sauene til ferdige tepper er lang, omstendeleg og svært arbeidkrevjande. Ulla vert skånsomt vaska og skylla fleire gonger i kalde fjellbekker. Så må ho kardast - eller kammast - og spinnast før dei kan kan ta til med knytting eller veving.
Teppeprosjektet til Wilfried i landsbyen Amassine er resultat av 16 års forsking, arbeid og tolmot. Han har traska frå landsby til landsby her i fjellheimen for å kartleggja gamle teknikkar og finna den beste kvaliteten både på veving og råmateriale. Professoren har sjølv grave i jorda etter røter og henta greiner og strå til farging av ulla, eit arbeid han i starten utførte eigenhendig frå tidleg morgon til seine kvelden. Deretter lærte han opp kvinnene i landsbyen og tilsette lokale folk til å driva prosjektet. Det var utruleg spennande å sjå prosessen frå rå ull, til karding og spinning, farging, knytting og veving av teppa. Og eg har med sjølvsyn sett at dei borgar for den kvaliteten dei vert selde for. Og prøvd kor vanskeleg det er å knytta desse små, harde knutane. Her fins ikkje juks! 

Arbeidsforholda til kvinnene i Amassine ligg så langt frå våre HMS-krav at det nesten ikkje er til å fatta at dei skaper slike vakre arbeid. Dette rommet var bare opplyst av ei lyspære til venstre for kvinna. Me som kom inn frå sollyset ute klarte neste ikkje sjå kva som føregjekk. Men slik sit dei, med beina i kors på ein sekk på golvet i opp til ti timar, for så å reisa seg som om dei nettopp hadde sett seg ned. Ingen stive og støle lemmer. Men STOLTE var dei av arbeida sine.

Dei tre basisfargane rødt, gult og indigo er framstilte av ulike naturvekster. Gult kjem frå ein plante som heiter fargereseda, den røde fargen frå røter av krapprota mens fargeprosessen for indigo er ein annleis og meir omstendeleg prosess og kallast kypefarging. Indigo er same fargen som fins i dongeri. Men i motsetning til indigofarga bomull, bleiknar ikkje indigofarga ull. 
Fargenyansar vert framstilt ved å forlenga den tida ullgarnet ligg i fargebadet. Dette er ein heil vitskap å følga med på. Viss dei f.eks. ville ha djupare rødfarge, måtte garnet liggja 7 sekund lenger i fargebadet. Dei måtte passa nøye på, for låg det lenger ville fargen "venda" og koma ut bleikare enn opprinneleg. Fargebadet måtte heller ikkje vera for varmt, for det øydelegg  naturlege stoff i ulla og svekkar kvaliteten. Etter farging vert garnet hengt opp til tørk før knytting og veving tek til. 

Garn i mange fargenyanser heng til tørk i gardsromet

Ulla vert kamma med eit gamalt reidskap som Wilfried
fann i heimane til folk, men som ingen lenger hugsa
kva dei skulle nyttast til. Nå veit dei det.

Imponerande teknikk

Karding med kammar har stor betydning for kvaliteten på garnet. Ved å bruka den gamle teknikken skil dei den kortfibra ulla, som er nærast kroppen til sauen, frå den langfibra ulla som på ein måte er sauen sin "regnfrakk". Det er glansen frå desse lange fibra som skil dei eldgamle teppa kvalitetsmessig frå dei meir moderne produserte - til Wilfried gjeninnførte dei gamle teknikkane i teppa som nå vert produsert for prosjektet hans. Den langfibra ulla vert såleis nytta til sjølve knutane og veven, mens den kortfibra ulla vert brukt i renningen. Det er tydeleg å sjå forskjell på desse to garnkvalitetane. Og jo meir ein trør og tråkkar på teppa, jo meir fram kjem glansen. Magi!
Karding, spinning og knytting føregår i mang ein heim i landsbyen. Men Wilfried var nøye med ikkje å gjera innbyggjarane der hundre prosent avhengige av han og Ait-Khotzema-prosjektet. Derfor produserer dei same kvinnene tepper også for andre forhandlarar. Desse teppa har ikkje same kvaliteten: ulla vert importert frå Australia og garnet er kjemisk farga. 


Teppeindustrien skal ein jammen ha kunnskap om for å få ekte vare.


Denne kunnskapen delte Wilfried Stanzer raust med oss - og som med alle ekte ting oppstår ekte kjærleik. Både for oss som fekk bli med til landsbyen, ta del i livet der oppe og kjøpe med oss tepper heim - til stoltheita hos alle dei involverte i produksjonen. Og ikkje minst for Wilfreid sjølv: Ait-Khotzema-prosjektet er hjartebarnet hans. Måtte det overleva, og teppa finna gode heimar rundt om i verda i lang tid framover; "Bismillah!" - dette arabiske ordet me vart så fortrulege med, standarduttrykket til Wilfried kvar gong me avslutta eitt eller anna, det vere seg eit måltid, ein tur, ein handel eller eit møte, men som eigentleg tyder "I Allahs namn". "Eg sit bare her og ventar at Wilfried skal dukka opp bak ei av søylene her med sitt bismillah" sa Lisa, då me sat på Gatwick flyplass i London og venta på siste fly heim. 

For dei som vil, er det råd å melda seg på liknande tur. Meir info på Galleri Dobag si nettside


"Bismillah..."

Me benka oss på puter i heimen hos kvinnene som karda og spann ulla, og fekk servert kaker og te før oppvising av gamle teknikkar.
F.v.: Wenche, Lisa, Renate, Borgar, Sigfred og Katarina

Helga hadde fått tatovert hennamønster på hendene sine i Marrakesh.
Kvaliteten på mønster og teknikk måtte gi tapt samanlikna med landsbykvinna si tatovering. 

Sjølv om me fekk servert kaker, brukar marokkanarane helst frukt til dessert.
Appelsina dyrkar dei sjølv og er SØTE! Her servert med kanel. Mmm, godt! 

Etter to timars vandring i storslått natur, venta ei stor overrasking: Wilfried og folka hans hadde frakta dusinvis av tepper opp i den vulkanske fjellheimen for å visa fram teppa i verdas mest spektakulære galleri. Forførarkunst av høg klasse!

Naturen sjølv gir inspirasjon til fargekomposisjonar som me finn att i teppa.

Tepper for sal. Mange av desse vart med heim for vidaresal i Galleri Dobag i Oslo. Einaste utsalsstad i Europa - forutan i Østerrike, Wilfried Stanzer sitt heimland.